ABD’nin Kasım ayında tekrar başlattığı İran yaptırımlarından altı ay müddetle muafiyet alan sekiz ülke ortasında Türkiye de bulunuyordu. ABD’nin muafiyet mühletini birtakım ülkeler için uzatacağı kestirim ediliyordu. ABD’de yayımlanan Washington Post gazetesinin bir köşe muharriri, geçen yıl verilen muafiyetlerin uzatılmayacağını bildirdi. Mevzu hakkında bilgi sahibi bir kaynak da haberi teyit etti.
“VERİLEN MUAFİYETLER 2 MAYIS PRESTİJİ İLE VERİLMEYECEK”
Adı açıklanmayan iki ABD dışişleri kaynağının verdiği bilgiye atıfta bulunan haberde Dışişleri Bakanı Mike Pompeo’nun, bugün bir açıklama yaparak, “Dışişleri Bakanlığı’nın şu anda İran ham petrolü yahut kondensat ithali için verilen muafiyetler 2 Mayıs prestijiyle verilmeyecek” diyeceği tabir edildi.
“CARİ AÇIĞIN EN DEĞERLİ NEDENLERİNDEN BİRİ GÜÇTE DIŞA BAĞIMLILIK”
Türkiye’nin, güç tüketiminin yaklaşık yüzde 31’ini petrol ile karşılarken, bu kaynağın yüzde 94’ünü ithal ettiğini söyleyen Güç Uzmanı Necdet Pamir, Petrol, doğal gaz ve kömürde, çok yüksek oranlarda dışa bağımlı olan Türkiye’nin cari açığının en kıymetli nedenlerinin başında, güçteki dışa bağımlılığın geldiğini söyledi.
Türkiye’nin, 2017 yılında yaklaşık 25.77 milyon ton ham petrol, 16,88 milyon ton da çeşitli petrol eserleri ithal ettiğini belirten Pamir, “İran’dan yalnızca ham petrol aldık. İthal edilen ham petrolün ise yaklaşık yüzde 44,6’sını (11.49 milyon ton) İran’dan temin ettik. Bu çok önemli bir oran ve ölçü.” dedi.
“BAZI ÜLKELER ABD’NİN BU KARARINA KARŞI”
8 Mayıs 2018’de, ABD’nin ve BM Güvenlik Kurulu’nun başka 4 daimi üyesi imzaladıkları “Kapsamlı Ortak Aksiyon Planı”ndan çekildiğini açıkladıktan sonra, İran’a ve İran ile ticaret yapacak ülkelere yönelik iki basamaklı ambargo planını devreye koyduğunu hatırlatan Pamir, “ABD, 1979’da Tahran’daki Büyükelçiliği’nin İran İslam İhtilali’nin akabinde işgal edildiği günden bu yana, gerek ABD Başkanlık Kararları ve gerekse öteki yasalar çerçevesinde, İran’a yönelik çeşitli ambargolar uyguluyor. Bu ambargoların bir kısmı, BM tarafından da desteklense de AB ülkelerinin değerli kısmı dahil birçok ülke, ABD İdaresi’nin bu kararlarına karşı çıktı. ABD İdaresi, kelam konusu ambargo kararlarında, Türkiye dahil birtakım ülkeleri “kapsam dışında” bıraktığını açıklamıştı. Fakat ABD basınında çıkan haberlere nazaran gazeteler, ABD’nin Türkiye dahil 8 ülkeyi İran yaptırımlarından muaf tutmaya son vermeyi planladığını yazarken, Türkiye’nin, İran ile petrol mutabakatlarını iptal etmesi yolunda baskı altında kalacak ülkeler ortasında olduğuna dikkat çekti.” dedi.
“SÖYLEM VE AKSİYON BİRBİRİNİN AKSİNE GİTTİ”
Ambargo kararı açıklandıktan sonra, uygulamaya konması için muhakkak bir müddet verildiğini söyleyen Necdet Pamir, “İktidar partisi yetkilileri, böylesi bir ambargonun haksız olduğunu öne sürerek, BM kararı olmaksızın buna uymak zorunda olmadıklarını açıklamış olsalar da, bunun iç siyasete yönelik bir telaffuz olduğunu düşündüğümüzü daha evvel belirtmiştik. Hakikaten 2017 yılında ham petrol ithalatımızın iktidar yetkililerinin “ambargoya uymak zorunda olmadıklarını” açıklamalarına rağmen, 2018 yılı içinde, İran’dan ham petrol alımlarımızın önemli ölçüde düştüğü hatta kimi aylarda (Kasım 2018) sıfırlandığı gözlemlendi. Yani her zamanki üzere telaffuz ve hareket tekrar birbirinin bilakis gelişti.” açıklamasında bulundu.
İKİ TARAFLI BİR KAZANIM
İran’dan petrol alımlarının, Türkiye’nin ekonomik istikrarları ve cari açığı açısından, bizim faydamıza olduğunu belirten Pamir, “Zira İran, Pazar hissesini kaybetmemek için, bizim üzere kimi ülkelere rakiplerine oranla daha uygun şartlarda (daha düşük varil fiyatı, daha uygun vadeli ödeme, vb.) ham petrol sağlamayı kendi çıkarına da uygun gördüğünden, iki taraflı bir kazanım kelam konusu idi.” sözlerini kullandı.
ABD’nin Türkiye’yi de ambargo kapsamına almasının, ilkesel açıdan Türkiye’nin aleyhine olacağını söyleyen Pamir, “Bu ekonomik açıdan olduğu kadar, İran ile ilgilerimiz açısından da problemdir. Esasen İran’dan ham petrol alımlarımızda 2017 düzeyine nazaran önemli oranda düşüş var. Yani ambargo uygulanmaya başlayınca değil, zati iktidar tarafından “pragmatik” biçimde, ABD baskılarına “uygun” bir dış alım stratejisi izleniyor. Örnek mi? 2019 yılı Ocak ayında, (EPDK raporlarına göre) ham petrol dış alımında, İran’ın hissesi yüzde 12,5. Aralık 2018’de yüzde 3,26 ve Kasım 2018’de İran’dan hiç ham petrol ithalatı yapılmamış! Sonuç olarak; iç siyasete yönelik ve mahallî seçimlerde “milliyetçi oyları avlamaya” odaklı “Biz ABD’nin baskısıyla iş yapmayız” söylemi, esasen ABD’nin yeni kararından çok evvel, fiili olarak iflas etmiş durumdadır. Buna bir de yükselen petrol fiyatları ile doların TL karşısındaki önlenemeyen artışını ekleyin. 2017 yılında varili ortalama 54 dolar olan Brent ham petrolün, 2018 yılı ortalaması 71 doları aşmıştı. Bugün ise 73,88 dolar… Ekonomik ve siyasi “beka sorununu” buralarda aramak gerekmiyor mu?” açıklamasında bulundu.
